Bron: www.nlcoach.nl
Twee à drie procent van de bevolking is hoogbegaafd. Het is daarom goed mogelijk dat er op elke sportvereniging een of meer hoogbegaafde kinderen rondlopen. Als coach kan het lastig zijn om deze kinderen te herkennen. En heb je ze eenmaal herkend, dan is het de vraag hoe je ze het beste kunt begeleiden.
Iemand met een hoog IQ hoeft niet per se goed te zijn in sport, het kan ook tegen je werken”, zegt Rick Prins, trainer en coach aan de Badminton Academy Amstelveen en van Badminton Vereniging Almere. “Spelintelligentie gaat namelijk niet gelijk op met de intelligentie op school. Je ziet dat kinderen met een hoge intelligentie soms teveel en te moeilijk nadenken in het veld, waardoor ze verkeerde beslissingen nemen.” Prins spreekt uit ervaring. Hij geeft training aan een twaalfjarig, hoogbegaafd meisje. Hoogbegaafde kinderen hebben echter meer dan alleen een IQ van boven de 130. De wetenschap omschrijft hoogbegaafdheid vaak aan de hand van drie eigenschappen: intelligentie, creativiteit en gedrevenheid. Naast intelligent zijn hoogbegaafden vaak creatief. Ze kunnen buiten de gegeven kaders denken, zoals het bedenken van een originele oplossing voor een som of het stellen van een vraag die niemand anders zou stellen. Een hoogbegaafd kind begint hier al vroeg mee en bouwt zo een ontwikkelingsvoorsprong op. Ook hebben hoogbegaafden een opvallend groot doorzettingsvermogen.
Herkennen
Op het sportveld kun je hoogbegaafde kinderen aan verschillende eigenschappen herkennen. Het is verstandig daarbij onderscheid te maken tussen eigenschappen die alleen betrekking hebben op het kind zelf, en eigenschappen die een heel team aangaan. Zoals gezegd denken hoogbegaafde kinderen veel na in het veld, terwijl dat soms helemaal niet nodig is. Terwijl andere kinderen gewoon maar ‘doen’ en daarmee een punt winnen, zie je regelmatig dat hoogbegaafde kinderen te veel tijd nemen om na te denken en vervolgens het punt verliezen. Hier kun je je als coach nog wel eens aan ergeren, omdat je het punt in je hoofd al twee keer had gescoord.
Hoogbegaafde kinderen hebben daarnaast een hekel aan het herhalen van oefeningen. Hoewel dat van groot belang is om beter te worden in de sport, vinden ze dat vreselijk saai. “Je ziet dat ze niet meer geconcentreerd zijn en er geen zin meer in hebben. Als je ze dan ook nog eens geen aandacht geeft en niet naar ze kijkt, zie je dat ze minder hun best doen”, aldus Prins. Hoogbegaafde kinderen hebben sterk de neiging tot onderprestatie, bijvoorbeeld uit verveling of om aandacht te vragen. Daar tegenover staat dat ze gretig en gemotiveerd zijn om nieuwe dingen te proberen of uit te voeren. Ze willen die dan ook meteen heel goed doen. Ook pikken ze, vanwege hun snelle begrip voor nieuwe situaties, aanwijzingen gemakkelijk op.
Ander verwachtingspatroon
Het is vreemd voor een coach om toe te geven dat een kind het beter weet dan jij. Toch kan dit gebeuren wanneer je te maken hebt met een hoogbegaafd kind. Deze kinderen hebben de gave om, soms sneller dan de coach, inzicht te krijgen in spelsituaties en te begrijpen wat ze moeten doen. Hiermee hangt samen dat hoogbegaafde kinderen in hun spelbegrip soms al verder zijn dan je denkt. Het kan voorkomen dat je als coach de basisbeginselen van een bepaalde techniek of spelvorm uitlegt, maar dat blijkt dat het kind dat, op jonge leeftijd, al lang weet. In zulke gevallen lijkt het soms alsof een kind eigenwijs is en geen autoriteit kan verdragen, maar dat is zeker niet het geval. De verwachtingspatronen van beide kanten verschillen: de coach kan niet geloven dat het kind al zo ver is, terwijl het kind denkt dat de coach hem of haar niet serieus neemt.
Hoogbegaafdheid in een team
Niet alleen een coach, maar ook een team kan tegen problemen aanlopen wanneer het te maken krijgt met een hoogbegaafd kind. Het kind heeft een ontwikkelingsvoorsprong op zijn leeftijdsgenoten, waardoor het niet op één lijn ligt met de rest. Het team vindt dat het hoogbegaafde kind het altijd ‘maar beter weet’, maar het kind zelf heeft ook door dat het ‘anders’ is. Hoogbegaafde kinderen kunnen hier veel hinder van ondervinden omdat ze geen aansluiting vinden bij hun teamgenootjes. Een gevolg kan zijn dat het kind zich afkeert van de rest. Andersom geldt het ook: het team merkt dat ze een vreemde eend in de bijt hebben en sluiten hun teamgenoot buiten. Twee situaties waar een coach niet op zit te wachten, want teamspirit is één van de belangrijkste voorwaarden voor het winnen van wedstrijden.
Uitdagen en prikkelen
“Als je weet hoe je moet omgaan met een hoogbegaafd kind, kun je er veel uithalen”, denkt Prins. Een van de belangrijkste punten is het kind bij de les te houden. Dat kan door de leerprikkel hoog te houden: samen vernieuwend bezig zijn, uitdagende aanwijzingen geven en deze afwisselen. Probeer je aanwijzingen te verbreden, te verrijken of te versnellen door het kind bijvoorbeeld met verschillende technieken hetzelfde punt te laten scoren, of door het kind dingen te laten doen die je normaal de wat oudere kinderen zou laten doen. Stimuleer het kind daarnaast om ‘gewoon eens lekker te doen’ en benadruk dat fouten maken niet erg is. Je zult zien dat dit na verloop van tijd mooie momenten en prestaties oplevert. Voor het kind is dit de enige manier om er achter te komen hoe het voelt om, in zijn ogen, nonchalant te handelen.
Het coachen van een team met een hoogbegaafd kind is een vak apart. Het is belangrijk het kind niet te negeren en zijn hoogbegaafdheid bespreekbaar te maken. Vraag aan andere kinderen wat hen opvalt aan het hoogbegaafde kind, en laat hem/haar ook zelf aan het woord. Zorg ervoor dat het team het kind ziet als een kracht en niet als een probleemgeval. Vertel de kinderen dat hoogbegaafde kinderen goede ideeën en creatieve oplossingen hebben, waar ze veel aan kunnen hebben. Het allerbelangrijkste is dat het kind zich door de coach herkend en erkend voelt. Probeer het kind te begrijpen en serieus te nemen, dan zal hij of zij dat andersom ook doen.
Zes tips voor het coachen van hoogbegaafde kinderen
Individueel:
hou de leerprikkel hoog;
stimuleer het kind om ‘gewoon eens lekker te doen’;
probeer het kind te begrijpen en neem het serieus.
In het team:
negeer de hoogbegaafdheid niet en maak het bespreekbaar;
zie de hoogbegaafdheid als een kracht;
gebruik de hoogbegaafdheid om samen verder te komen dan het gangbare spelletje.
Dit artikel werd gepubliceerd in ‘NLCOACH’, nummer 2-2009.
Iemand met een hoog IQ hoeft niet per se goed te zijn in sport, het kan ook tegen je werken”, zegt Rick Prins, trainer en coach aan de Badminton Academy Amstelveen en van Badminton Vereniging Almere. “Spelintelligentie gaat namelijk niet gelijk op met de intelligentie op school. Je ziet dat kinderen met een hoge intelligentie soms teveel en te moeilijk nadenken in het veld, waardoor ze verkeerde beslissingen nemen.” Prins spreekt uit ervaring. Hij geeft training aan een twaalfjarig, hoogbegaafd meisje. Hoogbegaafde kinderen hebben echter meer dan alleen een IQ van boven de 130. De wetenschap omschrijft hoogbegaafdheid vaak aan de hand van drie eigenschappen: intelligentie, creativiteit en gedrevenheid. Naast intelligent zijn hoogbegaafden vaak creatief. Ze kunnen buiten de gegeven kaders denken, zoals het bedenken van een originele oplossing voor een som of het stellen van een vraag die niemand anders zou stellen. Een hoogbegaafd kind begint hier al vroeg mee en bouwt zo een ontwikkelingsvoorsprong op. Ook hebben hoogbegaafden een opvallend groot doorzettingsvermogen.
Herkennen
Op het sportveld kun je hoogbegaafde kinderen aan verschillende eigenschappen herkennen. Het is verstandig daarbij onderscheid te maken tussen eigenschappen die alleen betrekking hebben op het kind zelf, en eigenschappen die een heel team aangaan. Zoals gezegd denken hoogbegaafde kinderen veel na in het veld, terwijl dat soms helemaal niet nodig is. Terwijl andere kinderen gewoon maar ‘doen’ en daarmee een punt winnen, zie je regelmatig dat hoogbegaafde kinderen te veel tijd nemen om na te denken en vervolgens het punt verliezen. Hier kun je je als coach nog wel eens aan ergeren, omdat je het punt in je hoofd al twee keer had gescoord.
Hoogbegaafde kinderen hebben daarnaast een hekel aan het herhalen van oefeningen. Hoewel dat van groot belang is om beter te worden in de sport, vinden ze dat vreselijk saai. “Je ziet dat ze niet meer geconcentreerd zijn en er geen zin meer in hebben. Als je ze dan ook nog eens geen aandacht geeft en niet naar ze kijkt, zie je dat ze minder hun best doen”, aldus Prins. Hoogbegaafde kinderen hebben sterk de neiging tot onderprestatie, bijvoorbeeld uit verveling of om aandacht te vragen. Daar tegenover staat dat ze gretig en gemotiveerd zijn om nieuwe dingen te proberen of uit te voeren. Ze willen die dan ook meteen heel goed doen. Ook pikken ze, vanwege hun snelle begrip voor nieuwe situaties, aanwijzingen gemakkelijk op.
Ander verwachtingspatroon
Het is vreemd voor een coach om toe te geven dat een kind het beter weet dan jij. Toch kan dit gebeuren wanneer je te maken hebt met een hoogbegaafd kind. Deze kinderen hebben de gave om, soms sneller dan de coach, inzicht te krijgen in spelsituaties en te begrijpen wat ze moeten doen. Hiermee hangt samen dat hoogbegaafde kinderen in hun spelbegrip soms al verder zijn dan je denkt. Het kan voorkomen dat je als coach de basisbeginselen van een bepaalde techniek of spelvorm uitlegt, maar dat blijkt dat het kind dat, op jonge leeftijd, al lang weet. In zulke gevallen lijkt het soms alsof een kind eigenwijs is en geen autoriteit kan verdragen, maar dat is zeker niet het geval. De verwachtingspatronen van beide kanten verschillen: de coach kan niet geloven dat het kind al zo ver is, terwijl het kind denkt dat de coach hem of haar niet serieus neemt.
Hoogbegaafdheid in een team
Niet alleen een coach, maar ook een team kan tegen problemen aanlopen wanneer het te maken krijgt met een hoogbegaafd kind. Het kind heeft een ontwikkelingsvoorsprong op zijn leeftijdsgenoten, waardoor het niet op één lijn ligt met de rest. Het team vindt dat het hoogbegaafde kind het altijd ‘maar beter weet’, maar het kind zelf heeft ook door dat het ‘anders’ is. Hoogbegaafde kinderen kunnen hier veel hinder van ondervinden omdat ze geen aansluiting vinden bij hun teamgenootjes. Een gevolg kan zijn dat het kind zich afkeert van de rest. Andersom geldt het ook: het team merkt dat ze een vreemde eend in de bijt hebben en sluiten hun teamgenoot buiten. Twee situaties waar een coach niet op zit te wachten, want teamspirit is één van de belangrijkste voorwaarden voor het winnen van wedstrijden.
Uitdagen en prikkelen
“Als je weet hoe je moet omgaan met een hoogbegaafd kind, kun je er veel uithalen”, denkt Prins. Een van de belangrijkste punten is het kind bij de les te houden. Dat kan door de leerprikkel hoog te houden: samen vernieuwend bezig zijn, uitdagende aanwijzingen geven en deze afwisselen. Probeer je aanwijzingen te verbreden, te verrijken of te versnellen door het kind bijvoorbeeld met verschillende technieken hetzelfde punt te laten scoren, of door het kind dingen te laten doen die je normaal de wat oudere kinderen zou laten doen. Stimuleer het kind daarnaast om ‘gewoon eens lekker te doen’ en benadruk dat fouten maken niet erg is. Je zult zien dat dit na verloop van tijd mooie momenten en prestaties oplevert. Voor het kind is dit de enige manier om er achter te komen hoe het voelt om, in zijn ogen, nonchalant te handelen.
Het coachen van een team met een hoogbegaafd kind is een vak apart. Het is belangrijk het kind niet te negeren en zijn hoogbegaafdheid bespreekbaar te maken. Vraag aan andere kinderen wat hen opvalt aan het hoogbegaafde kind, en laat hem/haar ook zelf aan het woord. Zorg ervoor dat het team het kind ziet als een kracht en niet als een probleemgeval. Vertel de kinderen dat hoogbegaafde kinderen goede ideeën en creatieve oplossingen hebben, waar ze veel aan kunnen hebben. Het allerbelangrijkste is dat het kind zich door de coach herkend en erkend voelt. Probeer het kind te begrijpen en serieus te nemen, dan zal hij of zij dat andersom ook doen.
Zes tips voor het coachen van hoogbegaafde kinderen
Individueel:
hou de leerprikkel hoog;
stimuleer het kind om ‘gewoon eens lekker te doen’;
probeer het kind te begrijpen en neem het serieus.
In het team:
negeer de hoogbegaafdheid niet en maak het bespreekbaar;
zie de hoogbegaafdheid als een kracht;
gebruik de hoogbegaafdheid om samen verder te komen dan het gangbare spelletje.
Dit artikel werd gepubliceerd in ‘NLCOACH’, nummer 2-2009.
0 reacties:
Een reactie posten